Na pogrzeb nie przyszedł nikt, wszyscy się bali. Dwudziesty czwarty kamień pamięci „Zawołanych po imieniu” nie pozwoli zapomnieć  o  rodzinie Kazaków z Brzózy Królewskiej.

Instytut Pileckiego zaprasza na odsłonięcie pamiątkowej tablicy w Brzózie Królewskiej, honorującej Katarzynę i Sebastiana Kazaków, którzy zostali zamordowani przez niemieckich żandarmów za pomoc niesioną Żydom. Upamiętnienie odbędzie 24 marca 2022, w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Wydarzenie zostało objęte Honorowym Patronatem Prezydenta RP Andrzeja Dudy.

Instytut Pileckiego od 2019 r. „woła po imieniu” Polaków, którzy wykazali się heroizmem w obliczu niemieckiego terroru. Dotychczas, w ramach 23 upamiętnień, uhonorowano 53 Polaków, którzy ratowali ponad 100 Żydów. Upamiętnienie Katarzyny i Sebastiana Kazaków rozpocznie tegoroczną edycję programu „Zawołani po imieniu”.

Świadectwo z Brzózy Królewskiej

II wojna światowa i niemiecka okupacja przyniosły tragiczne zmiany w życiu polskich obywateli, w tym także mieszkańców powiatu jarosławskiego, w jakim znalazła się Brzóza Królewska. Nie ominęły one również rodziny Kazaków. Wszechobecne, nasilające się represje przyjęły szczególnie okrutną formę względem ludności żydowskiej. Latem 1942 r. Niemcy rozpoczęli likwidację ludności żydowskiej w regionie; w powiecie jarosławskim jej początek nastąpił 1 sierpnia 1942 r. Większość ofiar została wywieziona do obozu zagłady w Bełżcu. Pozostali przy życiu Żydzi rozpoczęli dramatyczną walkę o przetrwanie, ukrywając się w lasach, na polach, a także prosząc chrześcijańskich sąsiadów o ratunek.

Katarzyna i Sebastian Kazakowie nie odmówili pomocy. Najpierw ukrywali u siebie dzieci sąsiada – Pinchasa Wachsa, które jednak po kilku tygodniach wróciły do rodzinnego domu i ostatecznie tam zginęły wraz z rodzicami. Następnie, pod koniec 1942 r., rodzina Kazaków przyjęła pod swój dach Żydówkę Chanę Stiller, dawną właścicielkę brzózańskiego szynku, której córka Jehudit była szkolną koleżanką najmłodszej córki Kazaków – Józefy. Chana ukrywała się w stodole, którą opuszczała jedynie nocą, by zjeść posiłek w domu Kazaków. Niedługo później do Chany dołączyli dwaj żydowscy mężczyźni, w tym jeden znany jako Chyla Chym (wiele wskazuje na to, że był to Eliahu „Eli” Springer z Woli Zarczyckiej). U Kazaków pojawiali się nieregularnie, nocując na strychu i otrzymując pożywienie.

Rankiem 27 marca 1943 r. niemieccy żandarmi w asyście granatowych policjantów weszli do gospodarstwa Kazaków. Natychmiast rozstrzelali troje znalezionych Żydów, a następnie, otrzymawszy w telefonicznej rozmowie rozkaz, zamordowali także Katarzynę i Sebastiana. Zwłoki małżeństwa pochowano na obrzeżach lokalnego cmentarza parafialnego; ciała Żydów zakopano w miejscu egzekucji.

Córki Kazaków – Agnieszka, przebywająca wówczas na polu, oraz Józefa, której udało się wydostać z domu, uniknęły śmierci, ale musiały opuścić rodzinne strony i pozostawać w ukryciu. Obie wyjechały na roboty przymusowe do Niemiec i wróciły do Brzózy Królewskiej dopiero w 1945 r.

W 2008 r. Katarzynie i Sebastianowi Kazakom Instytut Yad Vashem przyznał tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. W 2010 r. zarówno oni, jak i ich córki – Agnieszka i Józefa, zostali odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Program upamiętnienia

12:00 — Uroczysta msza święta (Kościół św. Jana Chrzciciela w Brzózie Królewskiej)

13:15 —  Uroczystość odsłonięcia tablicy upamiętniającej (teren przykościelny) z odczytaniem przesłania Prezydenta RP Andrzeja Dudy

 O programie „Zawołani po imieniu”

Program „Zawołani po imieniu” poświęcony jest osobom narodowości polskiej zamordowanym za niesienie pomocy Żydom w czasie okupacji niemieckiej. Pamięć o tych, którzy wykazali się heroizmem w obliczu niemieckiego terroru, jest pielęgnowana we wspomnieniach rodzin, często jednak historie te nie są znane ogółowi społeczeństwa. Program powstał z potrzeby zaznaczenia w przestrzeni publicznej miejsc związanych z pomordowanymi. Instytut Pileckiego podejmuje starania, aby te lokalne doświadczenia stały się częścią powszechnej świadomości historycznej

Kontakt dla mediów:

Barbara Konarska
Biuro Prasowe Instytutu Pileckiego
tel. 662 88 55 99
e-mail: press@instytutpileckiego.pl

Informację zamieściła: Natalia Nowicka