Położenie

Powiat leżajski leży w północno-wschodniej części województwa podkarpackiego. Pod względem geograficznym znajduje się w obrębie Doliny Dolnego Sanu, Płaskowyżu Kolbuszowskiego, Płaskowyżu Tarnogrodzkiego i Równiny Sandomierskiej.

Powiat obejmuje swym obszarem:

– miasto Leżajsk

– miasto i gminę Nowa Sarzyna

– gminę Grodzisko Dolne

– gminę Kuryłówka

– gminę Leżajsk

Zajmuje powierzchnię 583 km2, w tym powierzchnia rolna stanowi 58% ogólnej powierzchni, leśna: 28,2% pozostała powierzchnia: 13,8%.

Powiat zamieszkuje około 70 tys. ludzi. Siedzibą władz samorządowych powiatu (Starostwo Powiatowe) jest miasto Leżajsk. Odległość od miasta wojewódzkiego (Rzeszów) wynosi około 45 km, natomiast od innych, dużych ośrodków miejskich: 290 km do Warszawy i 600 km do Gdańska.

Najbliższe granice Państwa:

Polska – Ukraina

– przejście Korczowa – Krakowiec znajduje się ok. 71 km od Leżajska

– przejście Medyka – Szeginie znajduje się ok. 69 km od Leżajska

Polska – Białoruś

– przejście Terespol – Brześć znajduje się ok. 237 km od Leżajska

– przejście Sławatycze – Domaczewo znajduje się ok. 201 km od Leżajska

Polska – Słowacja

– przejście Barwinek znajduje się ok. 114 km od Leżajska

Przez powiat przebiega odcinek drogi krajowej nr 77 Sandomierz – Stalowa Wola – Nisko – Jarosław. Transport zbiorowy na obszarze powiatu zapewniony jest przez linię kolejową PKP Przeworsk-Rozwadów o wymiarze lokalnym i regionalnym, a także Przedsiębiorstwo Komunikacji Samochodowej Sp. z o.o. oraz innych przewoźników.

Historia

Leżajsk należy do najstarszych miast Polski południowo-wschodniej. Jego początki były związane z istnieniem prasłowiańskiego grodu, obok którego powstała osada nad brzegiem Sanu na terenie dzisiejszej wsi Stare Miasto. W 1397 roku z rąk króla Władysława Jagiełły królewska wieś Leżajsk uzyskała prawa miejskie. Tradycja powiatowego Leżajska sięga XV wieku. Siedzibą starostwa, Leżajsk został po raz pierwszy w 1424 r. Jak podają źródła, w latach 1433-1772 było to starostwo niegrodowe i obejmowało osady: Leżajsk, Dębno, Giedlarowa, Sarzyna, Wierzawice, Jelna, Kuryłówka, Ożanna, Rzuchów, Siedlanka, Wywłoka, Luchów, Płoin. W miarę rozwoju ruchu kolonizacyjnego powstawało coraz więcej nowych osad, które powiększały zakres terytorialny starostwa. W roku 1649 w skład wspomnianej jednostki wchodziły 24 osady: Leżajsk, Jastrzębiec, Brzóza Królewska, Brzyska Wola, Łukowa, Ożanna, Ruda Łańcucka, Rzuchów, Sarzyna, Siedlanka, Stare Miasto, Dębno, Giedlarową, Hucisko, Jelna, Judaszówka, Tarnawiec, Wierzawice, Wola Zarczycka, Wólka Łamana i Wólka Niedźwiedzka. Przez następne 200 lat leżajskie starostwo znajdowało się w rękach bogatych rodów magnackich (Opalińskich i Potockich). Po I rozbiorze Polski ziemie starostwa zostały włączone do monarchii austriackiej jako tzw. „dobra kameralne” i dopiero w 1819 r. w wyniku licytacji nabył je hrabia Wojciech Mier, a kilkanaście lat później odkupił je od niego hrabia Alfred Potocki. Liczne zmiany i modyfikacje dokonywane w podziale administracyjnym Galicji spowodowały, że początkowo Leżajsk należał do dystryktu w Łańcucie, a potem znalazł się w cyrkule rzeszowskim. Kiedy w ramach cyrkułów utworzono 178 powiatów – Leżajsk został jednym z nich, ale na krótko, bo przez okres 12 lat (do roku 1867). Następnie włączono go do powiatu łańcuckiego. Funkcjonujący w tym okresie powiat leżajski obejmował swym zasięgiem 33 osady zamieszkałe przez 31 890 osób. Łączna powierzchnia powiatu wynosiła 7,2 mil kwadratowych. Po raz trzeci możliwość zaistnienia starostwa powiatowego na mapie administracyjnej państwa pojawiła się po zakończeniu II wojny światowej. 12 listopada 1955 r. usankcjonowano powstanie powiatu z siedzibą w Leżajsku (od stycznia 1956 r). W skład powiatu weszło 20 jednostek administracyjnych w tym miasto Leżajsk, osiedle Nowa Sarzyna i 18 gromad skupiających 48 wsi. W 1975 r. powiat ten zamieszkiwało 62 tys. mieszkańców. W tym czasie dokonano wielu działań związanych z rozwojem miasta. Wybudowano drogi, linie energetyczne, sieci wodociągowo-kanalizacyjne, rozpoczęto gazyfikację. Powstawały zakłady produkcyjne takie jak: Wytwórnia Tytoniu Przemysłowego, Browar w Leżajsku, Fabryka Maszyn, Hortex I i II, Instal, Mewa. Dzięki temu Leżajsk przekształcił się w ważny ośrodek przemysłowy. Równocześnie rozbudowano osiedla i obiekty użyteczności publicznej. W roku 1975 zlikwidowano powiaty i wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny kraju. Po upływie ćwierćwiecza nastąpiły przeobrażenia społeczno-gospodarcze, które pozwoliły na powrót do trójstopniowego podziału władzy terytorialnej i przywrócenia powiatów. W 1999 r. przywrócono powiat leżajski.

Największym bogactwem powiatu jest nieskażone i piękne środowisko naturalne. Lasy zajmują tu 18 029 ha, co stanowi 28,2% całkowitej powierzchni powiatu. Tworzą one zwarte kompleksy. Każdy z nich charakteryzuje się odmienną florą, co jest związane z różnicami w podłożu geologicznym – stąd wyodrębnione zostały określone typy lasów: las mieszany świeży, bór mieszany świeży oraz bór świeży. Na terenie powiatu znajdują się rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu i liczne pomniki przyrody.

Fot. Piotr Jaworek